Các nhà đầu tư khi mới bước vào thị trường thường hưng phấn cao độ khi đạt được những khoản lợi nhuận đầu tiên, cảm giác tự tin ngập tràn, nhưng rồi sự tự tin ấy nhanh chóng mất đi khi bắt đầu rơi vào giai đoạn thua lỗ liên miên. Điều này có thể được lý giải bằng hiệu ứng Dunning Kruger. Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về hiệu ứng này và cách bạn có thể tránh rơi vào "Thung lũng tuyệt vọng" nhé!
Hiệu ứng Dunning Kruger
Hiệu ứng Dunning-Kruger là một mô hình mô tả mối tương quan giữa mức độ hiểu biết của một người trong một lĩnh vực và mức độ tự tin của họ trong lĩnh vực đó. Được đặt tên theo tên hai nhà tâm lý học David Dunning và Justin Kruger, hiệu ứng này phần nào thể hiện sự "không biết mình không biết" trong thời kỳ ban đầu của một người khi tham gia vào thị trường chứng khoán.
Các giai đoạn của hiệu ứng Dunning Kruger
Nhìn chung, Dunning & Kruger mô tả quá trình này diễn ra như sau:
Đỉnh Cao Khờ Dại
Trong giai đoạn này, bạn mới bước chân vào thế giới đầu tư và có thể đã có những thành công ban đầu. Điều này khiến sự tự tin của bạn tăng lên đột ngột, thường là quá mức kiến thức thực sự. Bạn có thể tìm kiếm các quyết định giao dịch dựa trên cảm giác và quan điểm cá nhân, thậm chí tư vấn cho người khác. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn chưa thực sự hiểu rõ về những rủi ro và thách thức trong thị trường.
Thung Lũng Của Sự Thất Vọng
Nhưng rồi sự tự tin ấy không thể duy trì mãi. Khi bạn bắt đầu đối mặt với những thất bại đầu tiên, sự tự tin này thường sụt giảm mạnh. Bạn có thể gặp phải những sai lầm đắt giá trong giao dịch hoặc trải qua những đợt điều chỉnh đau đớn của thị trường. Đây là giai đoạn mà nhiều nhà đầu tư trẻ cảm thấy bế tắc và mất niềm tin vào khả năng đầu tư của họ.
Con Dốc Của Sự Khai Sáng
Nhưng đừng vội buông xuôi! Nếu bạn có lòng kiên nhẫn và quyết tâm học hỏi, bạn có thể đi lên từ "Thung lũng của sự tuyệt vọng." Đây chính là giai đoạn "Con dốc của sự khai sáng." Bằng cách nghiên cứu, học hỏi và áp dụng kiến thức một cách đúng đắn, bạn sẽ tìm thấy sự tự tin dần quay trở lại. Lúc này, sự tự tin được xây dựng trên cơ sở kiến thức và kinh nghiệm thực tế, không phải dựa vào sự thổi phồng.
Cao Nguyên Của Sự Bền Vững
Khi bạn tiếp tục tích luỹ kiến thức và kinh nghiệm, bạn sẽ bước vào giai đoạn "Cao Nguyên Của Sự Bền Vững." Điều này đòi hỏi thời gian và công sức, nhưng khi bạn trở thành một chuyên gia, bạn sẽ có sự tự tin tương xứng với năng lực thực sự của mình và có khả năng đạt được thành quả ấn tượng.
Sự bùng nổ của thị trường chứng khoán trong đợt dịch Covid đã khiến không ít nhà đầu tư mới gặp phải hiệu ứng này. Nhiều nhà đầu tư F0 đã trải qua giai đoạn "Đỉnh Cao Khờ Dại", rất tự tin với khả năng của mình đã 'mua gì cũng lãi', nhưng rồi đã phải đối mặt với "Thung Lũng Của Sự Thất Vọng" vào năm 2022. Sau bài học lớn này, có những người đã rời bỏ thị trường. Tuy nhiên, cũng có những nhà đầu tư đã tận dụng những thất bại để học hỏi, cải thiện kiến thức và bước lên "Con Dốc Của Sự Khai Sáng."
Cách Tránh Hiệu ứng Dunning-Kruger
Để tránh rơi vào hiệu ứng Dunning-Kruger và đi từ giai đoạn "Đỉnh Cao Khờ Dại" đến "Cao Nguyên Của Sự Bền Vững," bạn cần thực hiện một số biện pháp quan trọng:
1. Nhìn nhận hạn chế của bản thân
Hãy chấp nhận rằng bạn còn nhiều điều để học hỏi và rằng bạn đã từng đưa ra các quyết định sai lầm. Điều này không dễ dàng, nhưng là bước quan trọng để phát triển trong đầu tư. Hãy luôn đánh giá các quyết định đầu tư của bạn và chấp nhận các ý kiến mang tính xây dựng.
2. Luôn cập nhật kiến thức
Thị trường tài chính không ngừng thay đổi. Để kiếm tiền bền vững trên thị trường, bạn cần phải liên tục học hỏi và cập nhật kiến thức của mình. Đừng bao giờ ngừng tìm hiểu về thị trường và các yếu tố ảnh hưởng đến nó.
3. Học hỏi từ người có kinh nghiệm
Hãy tương tác với đồng nghiệp, tham khảo ý kiến của các chuyên gia và tìm kiếm nguồn học tập đáng tin cậy. Học hỏi từ những người có kinh nghiệm có thể giúp bạn có cái nhìn đa chiều hơn về thị trường và tránh rơi vào những sai lầm trái chiều.
Kết luận
Trong hành trình đầu tư của bạn, hiệu ứng Dunning-Kruger có thể là một thách thức đáng kể. Nhưng nếu bạn có lòng kiên nhẫn, luôn cố gắng học hỏi và thực hiện các biện pháp để tránh nó, bạn sẽ có cơ hội tiến tới giai đoạn "Cao Nguyên Của Sự Bền Vững" và đạt được những thành quả mà bạn hằng mơ ước. Chúc bạn thành công trong hành trình đầu tư của mình!
