ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là kế hoạch phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty. Cổ phiếu ESOP thường được phát hành với giá ưu đãi kèm một số điều kiện.
Ví dụ:
Năm 2018, CTCP Thế giới di động (MWG) có kế hoạch phát hành 10 triệu cổ phiếu ESOP, tương ứng 3% khối lượng cổ phiếu đang lưu hành.
Mức giá chào bán rất ưu đãi, chỉ 10.000 đồng/cp.
Trong khi, giá cổ phiếu trên thị trường thời điểm đó là 87.000 đồng/cp.
Có nghĩa…
Những nhân viên đủ điều kiện tham gia chương trình ESOP, có thể mua cổ phiếu MWG với giá rẻ hơn 8 lần so với giá thị trường.
Phải chăng doanh nghiệp đang chịu thiệt?
Câu hỏi đặt ra là…
Tại sao doanh nghiệp lại phát hành cổ phiếu ESOP?
Có vẻ như MWG đang chịu thiệt, vì phát hành cổ phiếu ESOP với giá thấp hơn nhiều lần so với giá thị trường.
Không hẳn vậy…
Phát hành cổ phiếu ESOP lại trở thành công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp đạt được 2 mục đích sau đây:
Khen thưởng khích lệ người lao động
Câu chuyện lương thưởng luôn là vấn đề được người lao động quan tâm ở mỗi doanh nghiệp. Dân gian có câu: "Một nén tiền công không bằng một đồng tiền thưởng". Thông thường, các doanh nghiệp đều sử dụng tiền mặt để khen thưởng người lao động.
Tuy nhiên…
Với công ty cổ phần, đặc biệt là các công ty đại chúng, nhà quản lý có thêm lựa chọn khác là phát hành cổ phiếu ESOP.
Cổ phiếu ESOP được phát hành để thưởng hoặc bán với giá ưu đãi cho nhân viên chủ chốt, có thành tích xuất sắc theo tiêu chí lựa chọn của công ty.
So với thưởng bằng tiền mặt…
Các khoản thưởng bằng cổ phiếu thường “hậu hĩnh” hơn, nếu cổ phiếu các doanh nghiệp này tăng trưởng ổn định.
Hơn thế nữa, nhận thưởng bằng cổ phiếu còn giúp giảm đáng kể thuế thu nhập cá nhân phải nộp.
Tóm lại…
Hình thức này như một cách để “tri ân” với những đóng góp của người lao động, vào kết quả hoạt động chung của doanh nghiệp. Qua đó, tạo động lực cho người lao động, nâng cao vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của cán bộ, nhân viên công ty.
Giảm chi phí, tăng vốn chủ sở hữu
Về phía doanh nghiệp…
Lợi thế nổi bật của ESOP là các doanh nghiệp không phải ghi nhận một khoản chi phí lương thưởng so với thưởng bằng tiền.
Bên cạnh đó…
Doanh nghiệp cũng không phải chi trả bằng tiền mặt, mà sử dụng nguồn lợi nhuận giữ lại để phát hành cổ phiếu.
Do đó, vốn chủ sở hữu tăng thêm và lợi nhuận được giữ lại để tái đầu tư.
Điều kiện phát hành cổ phiếu ESOP?
Theo thông tư 162/2015/TT-BTC của Bộ Tài Chính, việc phát hành cổ phiếu ESOP phải đảm bảo các điều kiện sau:
Quy định chung về phát hành cổ phiếu ESOP
Có chương trình lựa chọn và kế hoạch phát hành cổ phiếu được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phần đang lưu hành của công ty.
Hội đồng quản trị phải công bố rõ những nội dung sau:
Các tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình.
Nguyên tắc xác định giá bán.
Nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện.
Một số trường hợp khác
Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.
Công ty phải có đủ nguồn vốn thực hiện theo báo cáo tài chính kiểm toán gần nhất từ nguồn:
Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.
Thặng dư vốn.
Quỹ đầu tư phát triển.
Quỹ khác (nếu có) được sử dụng để bổ sung vốn điều lệ theo quy định của pháp luật.
Tổng giá trị các nguồn nêu trên phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được Đại hội đồng cổ đông thông qua.
Phát hành từ nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành từ:
Nguồn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
Nguồn vốn thực hiện không được vượt quá mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất được kiểm toán.
Nếu nguồn vốn thực hiện sử dụng thấp hơn lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính hợp nhất và cao hơn mức lợi nhuận sau thuế chưa phân phối trên báo cáo tài chính của công ty mẹ.
Công ty chỉ được sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối sau khi đã điều chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ theo hướng dẫn về phân phối lợi nhuận của chế độ kế toán doanh nghiệp.
Phát hành từ các nguồn khác
Công ty đại chúng là công ty mẹ phát hành cổ phiếu để thưởng cho người lao động từ:
Thặng dư vốn cổ phần
Quỹ đầu tư phát triển
Quỹ khác
Nguồn vốn thực hiện được căn cứ trên báo cáo tài chính của công ty mẹ.
Rủi ro đầu tư khi doanh nghiệp phát hành ESOP
ESOP được sử dụng từ khá lâu bởi các doanh nghiệp nước ngoài. Nó đã phát huy hiệu quả, đặc biệt với các công ty công nghệ. Tuy nhiên, ở Việt Nam nhiều doanh nghiệp thường xuyên sử dụng phương thức này đang gây ra những nghi ngại cho cổ đông.
Dưới đây là 2 rủi ro trọng yếu bạn cần biết khi đầu tư vào các doanh nghiệp kiểu này.
Rủi ro pha loãng cổ phiếu
Pha loãng cổ phiếu xảy ra khi khối lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên dẫn đến làm giảm thu nhập trên mỗi cổ phiếu.
Mục đích phát hành ESOP nhằm khích lệ và giữ chân nhân tài. Từ đó, tạo ra nhiều lợi nhuận trong tương lai cho doanh nghiệp.
Nhưng nếu doanh nghiệp tăng trưởng chậm hơn tốc độ pha loãng thì bạn và các cổ đông khác sẽ chịu thiệt hại nhiều nhất.
Ví dụ:
Bạn đang có 1.000 cổ phiếu MWG giá 60.000 đồng/cp tương đương 60 triệu đồng.
Trong khi đó, giá MWG trên thị trường là 90.000 đồng/cp, tức bạn đang lãi 30 triệu đồng (+50%).
Nhưng MWG có kế hoạch phát hành 10 triệu cổ phiếu ESOP (3% khối lượng lưu hành), với giá 10.000 đồng/cp.
=> Khi đó, giá MWG không bị điều chỉnh giảm nhưng EPS sẽ bị suy giảm 3%, do khối lượng cổ phiếu lưu hành tăng lên nhưng lợi nhuận không đổi.
Để hạn chế rủi ro này…
Bạn cần đánh giá kỹ kế hoạch phát hành ESOP, tiêu chuẩn lựa chọn người lao động.
Cũng như, kế hoạch tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận có đủ thuyết phục làm tiêu chuẩn phát hành hay không?
Rủi ro quản trị
Phát hành cổ phiếu ESOP là lấy tiền của cổ đông chia lại cho lãnh đạo và người lao động.
Vì thế, ban lãnh đạo công ty có thể bằng mọi cách tạo lợi nhuận trong ngắn hạn để đạt tiêu chuẩn phát hành ESOP.
Chỉ với một vài thủ thuật đơn giản như cắt giảm chi phí nghiên cứu, phát triển; chi phí quảng cáo, xây dựng thương hiệu…
Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến tăng trưởng trong dài hạn của doanh nghiệp.
Lời kết
Việc phát hành cổ phiếu ESOP luôn có hai mặt. Nó chỉ thực sự có hiệu quả khi được thiết kế phù hợp. Tiêu chuẩn phát hành ESOP phải gắn với hiệu quả hoạt động, tài chính trong cả ngắn và dài hạn. Điều đó mới đảm bảo sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Vì vậy, bạn cần trang bị đầy đủ kiến thức về quy định phát hành cổ phiếu ESOP để có quyết định phù hợp khi doanh nghiệp đề xuất phát hành.
Nguồn: Tuấn Trần - GoValue
